Ειρήνη σε όλο τον κόσμο ευχόμαστε, αλλά...

ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ

Ειρήνη, λένε.
Ειρήνη στο μυαλό;
Ειρήνη στη γη;
Τι είδους ειρήνη;

Τους βλέπω να μιλάνε, να δαφωνούν, να παλεύουν.
Για ποια ειρήνη ψάχνουν;
Γιατί σκοτώνουν; Τι σχεδιάζουν;

Μόνο λόγια; Γιατί διαφωνούν;
Είναι τόσο απλό να σκοτώνεις; Αυτό είναι το σχέδιό τους;

Μα, βέβαια!
Μιλάνε, διαφωνούν, σκοτώνουν.
Παλεύουν για την ειρήνη.

Σάκερ Αμπντουραχήμ 'Ααμερ
Από τη συλλογή "Ποιήματα από το Γκουαντάναμο" εκδόσεις ΠΥΛΗ

Χριστούγεννα της παράδοσης

http://www.myriobiblos.gr/greekliterature/kontoglou_kapetanios.html

Μια φωτογραφία που σίγουρα εκφράζει το Νεοέλληνα

Μια φωτογραφία, προφανώς, από κάποιο δρόμο της Αθήνας. Έχω την εντύπωση ότι είναι αντιπροσωπευτική της εποχής και των ημερών μας. Η επιλογή είναι δική μας... Τι να κρατήσουμε, τη στάχτη ή την Burberry;

Ποιήματα που δε θα συναντήσουμε στο σχολικό βιβλίο

Για τους μαθητές της θεωρητικής Κατεύθυνσης Μαρία Ι., Βάσω, Μαρία Φ., Μάκη, Γιάννη

Για νάρθουν

Ένα κερί αρκεί. Το φως του το αμυδρό

αρμόζει πιο καλά, θάναι πιο συμπαθές

σαν έρθουν της Aγάπης, σαν έρθουν η Σκιές.

Ένα κερί αρκεί. Η κάμαρη απόψι
να μη έχει φως πολύ. Μέσα στην ρέμβην όλως
και την υποβολή, και με το λίγο φως —
μέσα στην ρέμβην έτσι θα οραματισθώ
για νάρθουν της Aγάπης, για νάρθουν η Σκιές.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Γκρίζα
Κυττάζοντας ένα οπάλλιο μισό γκρίζο
θυμήθηκα δυο ωραία γκρίζα μάτια
που είδα· θάναι είκοσι χρόνια πρίν ....
Για έναν μήνα αγαπηθήκαμε.
Έπειτα έφυγε, θαρρώ στην Σμύρνη,
για να εργασθεί εκεί, και πια δεν ιδωθήκαμε.

Θ’ ασχήμισαν — αν ζει — τα γκρίζα μάτια·
θα χάλασε τ’ ωραίο πρόσωπο.

Μνήμη μου, φύλαξέ τα συ ως ήσαν.
Και, μνήμη, ό,τι μπορείς από τον έρωτά μου αυτόν,
ό,τι μπορείς φέρε με πίσω απόψι.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Εν Απογνώσει
Τον έχασ’ εντελώς. Και τώρα πια ζητεί
στα χείλη καθενός καινούριου εραστή
τα χείλη τα δικά του· στην ένωσι με κάθε
καινούριον εραστή ζητεί να πλανηθεί
πως είναι ο ίδιος νέος, πως δίδεται σ’ εκείνον.

Τον έχασ’ εντελώς, σαν να μη υπήρχε καν.
Γιατί ήθελε —είπ’ εκείνος— ήθελε να σωθεί
απ’ την στιγματισμένη, την νοσηρά ηδονή·
απ’ την στιγματισμένη, του αίσχους ηδονή.
Ήταν καιρός ακόμη— ως είπε— να σωθεί.

Τον έχασ’ εντελώς, σαν να μη υπήρχε καν.
Aπό την φαντασίαν, από τες παραισθήσεις
στα χείλη άλλων νέων τα χείλη του ζητεί·
γυρεύει να αισθανθεί ξανά τον έρωτά του.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Επέστρεφε
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται...

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Θάλασσα του πρωιού
Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ την φύσι λίγο.
Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού
λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη· όλα
ωραία και μεγάλα φωτισμένα.

Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά
(τα είδ’ αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)·
κι όχι κ’ εδώ τες φαντασίες μου,
τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Ο παγκοσμιοποιημένος Καβάφης

«Κανένας ίσως Ελληνας ποιητής δεν ύπηρξε τόσο καλός κριτικός αναγνώστης του έργου του όσο ο Καβάφης. Η φράση "ο Καβάφης είναι ποιητής του μέλλοντος", την οποία διοχέτευε εντέχνως στο ευρύτερο κοινό μέσω του στενού περιβάλλοντος των θαυμαστών του, υπαγορευόταν -είναι φανερό- λιγότερο από ματαιοδοξία και περισσότερο από την επίγνωση ότι θα ερχόταν μια εποχή που η ασύμβατη με τα ποιητικά δεδομένα του καιρού του ποίησή του θα επιβαλλόταν ως μεγάλη ποίηση, όχι μόνο μέσα στο περιορισμένο νεοελληνικό πλαίσιο. Ο Καβάφης γνώριζε ότι ο ποιητικός του λόγος, που με τόσο κοπό και με τόση τέχνη είχε διαπλάσει μέσα από την αναχώνευση ποικίλων στοιχείων των ποιητικών τεχνοτροπιών του δέκατου ένατου αιώνα και της αρχαίας ελληνικής εποχής, θα γινόταν, παρά την ιδιοτυπία του, όχι μόνο δεκτός στον ποιητικό κανόνα, αλλά και θα διαμόρφωνε τον κανόνα περισσότερο απ' όσο συνήθως τον διαμορφώνει ένα έργο που έρχεται να προστεθεί σ' αυτόν.

Αυτά σκέφτεται κανείς όταν παρατηρεί το μέγεθος της διεθνούς απήχησης του Καβάφη σήμερα. Βιβλία για την ποίησή του τυπώνονται σε διάφορες γλώσσες· διεθνή συνέδρια διοργανώνονται σε διάφορες χώρες· μελέτες με τίτλους όπως "Ωντεν και Καβάφης", "Ουνγκαρέττι και Καβάφης, "Πλάτεν και Καβάφης" δημοσιεύονται σε διεθνή περιοδικά· τα ποιήματά του παρέχουν το θεματικό υλικό σε έργα μειζόνων ζωγράφων και μουσουργών· διδάσκονται σε τμήματα όχι μόνο Νεοελληνικών Σπουδών αλλά και Συγκριτικής Φιλολογίας των ξένων πανεπιστημίων.

Η σημερινή απήχηση της καβαφικής ποίησης, τόσο στους Ελληνες όσο και στους ξένους αναγνώστες της, αποκτά τις διαστάσεις φαινομένου, όταν σκεφτούμε ότι ο Καβάφης, που είναι ένας χρονικά παλαιός φοιτητής, δεν διαβάζεται ως ένας ποιητής που είχε ξεχαστεί και που ανακαλύπτεται εκ νέου. Ως προς τους Ελληνες, η μελέτη της αναγνωστικής του τύχης δείχνει ότι -διαφορετικά από εκείνη του νεότερού του Σικελιανού, ο οποίος, έπειτα από μια περίοδο αναγνωστικής παραμέλησης, φαίνεται να επανεκτιμάται, και δικαίως, σήμερα, όμως ως παλαιός ποιητής- η γοητεία της ποίησης του Καβάφη, από την εποχή του θανάτου του (1933) έως σήμερα, παρουσιάζει μιαν ανοδική πορεία, και ότι ο Καβάφης διαβάζεται και σήμερα -για την ακρίβεια, σήμερα διαβάζεται περισσότερο- με την αμεσότητα με την οποία διαβάζεται ένας σημερινός ποιητής. Το ίδιο θα λέγαμε και για την απήχησή τους στους ξένους αναγνώστες, η οποία στο επίπεδο του ευρύτερου κοινού γίνεται αισθητή από τη δεκαετία του 1960 και εξής, όταν τα ποιήματα του καβαφικού κανόνος (ή τα περισσότερα από αυτά) έχουν μεταφραστεί στις μείζονες δυτικές γλώσσες (αγγλικά: 1952, 1961· γερμανικά: 1953· γαλλικά: 1958· ιταλικά: 1961· ισπανικά 1964·). Ο ποιητής που γράφει τα ποιήματά του στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα και στις αρχές του εικοστού διαβάζεται ως ποιητής -και μάλιστα χαρακτηριστικός- του τέλους του εικοστού αιώνα.

Ενα από τα στοιχεία που το αποδεικνύουν αυτό, από τα πλέον δηλωτικά του φαινομένου το οποίο προσπαθώ να περιγράψω, μας το παρέχει η μελέτη της παρωδίας της καβαφικής ποίησης. Η διασκεδαστική και εξαίρετα σχολιασμένη συναγωγή που εξέδωσε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος με τον τίτλο Παρωδίες καβαφικών ποιημάτων αποτελείται από 170 ελληνικές (γιατί υπάρχουν και ξενόγλωσσες) παρωδίες που εμφανίστηκαν σε χρονικό διάστημα ογδόντα ετών (1917-1997). Ο αριθμός, όπως δηλώνει ο επιμελητής της έκδοσης, είναι χαρακτηριστικός, όχι εξαντλητικός. Ο Δασκαλόπουλος παρατηρεί ότι το πλήθος των παρωδιών της καβαφικής ποίησης αποτελεί "ένα πολύ ενδιαφέρον και αδιερεύνητο κεφάλαιο της καβαφικής φιλολογίας, παρόμοιο του οποίου δεν θα συναντήσουμε να υπάρχει, σε τόσην έκταση και διάρκεια, γύρω από το έργο κανενός άλλου Νεοέλληνα λογοτέχνη". Και πράγματι, η διάρκεια της διάθεσης για παρώδηση του καβαφικού ποιητικού τρόπου είναι κάτι περισσότερο από αξιοσημείωτη, αν λάβουμε υπόψη το γεγόνος ότι η παρωδιακή διάθεση, όπως το δείχνει η μελέτη της παρωδίας, είναι περισσότερο ισχυρή την εποχή που εμφανίζονται τα παρωδούμενα έργα. Αλλά δεν είναι μόνο η διάρκεια. Είναι και το γεγονός ότι στο βιβλίο του Δασκαλόπουλου ο αριθμός των παρωδιών με το πέρασμα του χρόνου αντί να μειώνεται, όπως θα ήταν φυσικό, αυξάνεται, πράγμα που ασφαλώς συμβαίνει και με τον πραγματικό αριθμό των καβαφικών παρωδιών: ενώ για τα πρώτα πενήντα χρόνια από την εμφάνιση της πρώτης παρωδίας καβαφικού ποιήματος (1917-1966) το βιβλίο περιέχει 73 παρωδίες, από το 1970 ώς το 1977, δηλαδή για ένα διάστημα είκοσι επτά ετών, οι παρωδίες είναι 97.

Ο Δασκαλόπουλος διευκρινίζει ότι συγκροτεί τη συναγωγεί του με παρωδίες κατά το συνήθη ορισμό της παρωδίας ως κωμικής μίμησης ενός έργου, και όχι με την ευρύτερη έννοια του όρου, που περιλαμβάνει και την υπέρβαση της κωμικής μίμησης και προσδιορίζεται ως επανάληψη με διαφορά: όχι μονο περιπαικτική και ευτράπελη αλλά και ομόλογη και εμπλουτιστική· που περιλαμβάνει δηλαδή και έργα τα οποία χαρακτηρίζονται με τη φράση a la maniere de. Για τα ποιήματά αυτά, τα γραμμένα "με τον τρόπο του Καβάφη", αλλά και για τα ποιήματα με θέμα τον ίδιο τον Καβάφη, ο Δασκαλόπουλος ετοιμάζει μια δεύτερη συναγωγή, η οποία πιστεύω πως θα δείξει ότι η γενικότερη απήχηση της καβαφικής ποίησης στους Ελληνες ποιητές, από την εποχή του θανάτου του Καβάφη έως σήμερα, ακολουθεί και αυτή μιαν αύξουσα πορεία.

Λέω "στους Ελληνες ποιητές", γιατί η τύχη του καβαφικού έργου στο εξωτερικό είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της καβαφικής φιλολογίας, το οποίο μόλις τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να ερευνάται συστηματικότερα. Δεν αναφέρομαι τόσο στην υποδοχή του Καβάφη από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, κύριο τεκμήριο της οποίας είναι οι αθρόες για τα εμπορικά δεδομένα της ποίησης πωλήσεις των καβαφικών μεταφράσεων. Εννοώ κυρίως την απήχηση του Καβάφη στους ξενόγλωσσους ομοτέχνους του, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη απ' ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί».

ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ

* Απόσπασμα από την εισαγωγή του Νάσου Βαγενά στην έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας «Συνομιλώντας με τον Καβάφη. Ανθολογία ξένων καβαφογενών ποιημάτων», που κυκλοφόρησε σε επιμέλεια του ίδιου το 2000

Στον ίδιο χώρο

Οικίας περιβάλλον, κέντρων, συνοικίας

που βλέπω κι όπου περπατώ· χρόνια και χρόνια.

Σε δημιούργησα μες σε χαρά και μες σε λύπες:

με τόσα περιστατικά, με τόσα πράγματα.

Κ' αισθηματοποιήθηκες ολόκληρο, για μένα.

(1929)

Naguib Mahfouz

Αιγύπτιος συγγραφέας, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας

Από την εφημερίδα Ελευθεροτυπία 6/6/2003

«Ο Καβάφης είναι στην καρδιά μου»

Η βρετανίδα ηθοποιός Κλερ Μπλουμ, που συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με θρύλους όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Λόρενς Ολίβιε και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, έρχεται στην Ελλάδα για να απαγγείλει ποιήματα του μεγάλου Αλεξανδρινού

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ | Κυριακή 4 Μαΐου 2008 (Εφημερίδα το Βήμα)

Η μοίρα το έφερε για την Κλερ Μπλουμ να γνωρίσει και να αγαπήσει την Ελλάδα εκεί γύρω στα 60 χρόνια της και αφού είχε ήδη διαγράψει μεγάλο μέρος του κύκλου μιας συναρπαστικής ζωής. Η θεατρική και κινηματογραφική ηθοποιός άρχισε την καριέρα της με κλασικούς ρόλους εποχής για να ασχοληθεί εν συνεχεία με το σύγχρονο ρεπερτόριο. Η ίδια, η οποία επιλέχθηκε από τον Τσάρλι Τσάπλιν να πρωταγωνιστήσει στα «Φώτα της ράμπας» και συνέδεσε τη ζωή της με θρύλους του παγκόσμιου σινεμά όπως ο Ροντ Στάιγκερ, ο Λόρενς Ολίβιε και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, πλησίασε την Ελλάδα μέσα από μία ταινία. Οι «Τρωάδες» του Μιχάλη Κακογιάννη - όπου συμμετείχε από κοινού με τις Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ και άλλους - άνοιξαν το 1971 στη βρετανίδα ηθοποιό ένα «παράθυρο» στον αρχαίο και σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Εκτοτε η Κλερ Μπλουμ ζήτησε και βρήκε αφορμές να γνωρίσει καλύτερα μια χώρα η οποία ξετύλιγε υποσχέσεις με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Και σήμερα η 77χρονη πλέον ηθοποιός έχει τις προτιμήσεις της σε συγκεκριμένες εκδόσεις ποιημάτων των Ελύτη, Σεφέρη, Καβάφη, ενώ βρίσκει καταφύγιο ξεκούρασης στο σπίτι της στον Πόρο, περιστοιχισμένη από πολλούς έλληνες φίλους και «καλούς γείτονες» όπως η ίδια αναφέρει. Ετσι κάποιοι εξ αυτών την παρότρυναν να έρθει στην Αθήνα την Πέμπτη 8 Μαΐου για να διαβάσει καβαφική ποίηση στην παρουσίαση του βιβλίου «C.Ρ. Cavafy. The collected poems», σε μετάφραση Ευάγγελου Σαχπέρογλου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press. Η θετική απάντησή της ήταν κάτι περισσότερο από φυσικό επακόλουθο...

«Ο Κωνσταντίνος Καβάφης είναι πολύ κοντά στην καρδιά μου. Γι' αυτό με ικανοποίησε τρομερά η πρόταση του ζεύγους Νίκολας και Μάτι Εγκον, τους οποίους συνάντησα σε διάλεξη στο Λονδίνο, διοργανωμένη από την επίσης ελληνίδα φίλη μου Φανή-Μαρία Τσιγκάκου, να έρθω στην Ελλάδα και να τον τιμήσω» είπε στο «Βήμα της Κυριακής» η Κλερ Μπλουμ. Οπερ εγένετο. Πρώτος σταθμός φυσικά του τελευταίου ταξιδιού της στην Ελλάδα ήταν ο Πόρος. Αμέσως μετά «πετάχτηκε» στην Αθήνα λίγες ημέρες πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα προκειμένου να ηχογραφήσει μαζί με τον Κώστα Καστανά - εκείνη στα αγγλικά και εκείνος στα ελληνικά - την απαγγελία των 24 ποιημάτων του μεγάλου Αλεξανδρινού: από το «Πρώτο σκαλί» του 1899 ως «Στα 200 π.Χ.» του 1931. Το CD με τις καταγεγραμμένες απαγγελίες θα δοθεί στο κοινό μαζί με το πρόγραμμα της εκδήλωσης, η οποία σε συνεργασία με τη Βρετανική Σχολή στην Αθήνα και τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη θα πραγματοποιηθεί στο Cotsen Hall (το αμφιθέατρο της Γενναδείου Βιβλιοθήκης), επίκεντρο των εκδηλώσεων «Μνήμη Κ.Π. Καβάφη, εβδομήντα πέντε χρόνια από τον θάνατό του».

«Εχω κάνει τη γνωριμία μου με τους μεγάλους έλληνες ποιητές εδώ και πολλά χρόνια. Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα ενώπιον του έργου τους αντιλήφθηκα πόσο διαφορετικοί είναι από οποιουσδήποτε άλλους ευρωπαίους ποιητές έχω γνωρίσει. Η κληρονομιά της ελληνικής ιστορίας εμπνέει το έργο τους με διαφορετική χροιά» τόνισε. Η ίδια μιλάει με ενθουσιασμό για τις καινούργιες εμπειρίες που αποκόμισε μέσα από τη διαδικασία μελέτης και προετοιμασίας της απαγγελίας. «Ηταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον για μένα να εμβαθύνω σε αυτά τα ποιήματα. Επρεπε να τα διαβάσω πολύ προσεκτικά, και όχι μερικώς, απλώς και μόνο για να τα απολαύσω. Τότε συνειδητοποίησα ότι είναι πολύ περισσότερο επιδέξια και ραφιναρισμένα από όσο νόμιζα ως σήμερα». Παρ' όλα αυτά η Κλερ Μπλουμ δεν φαίνεται να έχει ίχνος αγωνίας για την εξέλιξη της βραδιάς ως προς την επικοινωνία με το κοινό της. «Δεν έχω ιδέα για το τι εννοείτε» ανταπαντά όταν ερωτάται για το πώς μπορεί να επιτευχθεί «κοινωνία» του λόγου του Καφάβη μεταξύ μιας βρετανίδας ηθοποιού και ελληνικού κοινού. «Οπως είναι φυσικό θα διαβάσω στα αγγλικά μετά τον Κώστα Καστανά, ο οποίος θα απαγγείλει στα ελληνικά...».

Την εκδήλωση θα προλογίσουν η διευθύντρια της Βρετανικής Σχολής Αθηνών κυρία Κάθριν Μόργκαν, η διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης δρ Μαρία Γεωργοπούλου και ο πρεσβευτής της Βρετανίας στην Ελλάδα κ. Σάιμον Γκας. Θα παρουσιάσουν ο καθηγητής Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κ. Πίτερ Μάκριτζ, ο καθηγητής Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο Queen's University Belfast κ. Αντονι Χιρστ και ο μεταφραστής της έκδοσης, ενώ εισαγωγή στην έκθεση «Μνήμη Κ.Π. Καβάφη» που εγκαινιάστηκε στον ίδιο χώρο στις 17 Απριλίου θα κάνουν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης κ. Στέφανος Γερουλάνος και η επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Βάσω Πέννα. Η απαγγελία των ποιημάτων από την κυρία Μπλουμ και τον κ. Καστανά θα κλείσει την εκδήλωση, ενώ θα ηχεί το «κανονάκι» της Σοφίας Λαμπροπούλου.

Η ίδια είναι εξοικειωμένη με τον γραπτό λόγο. Η αυτοβιογραφία της «Εγκαταλείποντας το κουκλόσπιτο» που εκδόθηκε το 1996, με «πικάντικες» λεπτομέρειες γύρω από την προσωπική ζωή της - ειδικά οι διόλου κολακευτικές αναφορές στον τρίτο σύζυγό της αμερικανό πεζογράφο Φίλιπ Ροθ (1990-1995) προκάλεσαν ένταση μεταξύ τους -, αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς για εκείνη. Στο εν λόγω βιβλίο παραπέμπει όταν δέχεται ερωτήσεις για τις καλλιτεχνικές προσωπικότητες που σημάδεψαν την καριέρα της, ενώ έχει φροντίσει να ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να μιλήσει για προσωπικά ζητήματα. Δεν είναι ολίγον τι περίεργο από μια γυναίκα που εξέδωσε την ιδιωτική ζωή της σε βιβλίο; «Γιατί να επαναλάβω ό,τι υπάρχει στο βιβλίο; Πληροφορίες, δηλαδή, που είναι περισσότερο από αρκετές για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν για τις ιδιωτικές μου υποθέσεις...».

* Η παρουσίαση του βιβλίου «C.Ρ. Cavafy. The collected poems» θα γίνει την Πέμπτη 8 Μαΐου, στις 20.00, στο Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (Αναπήρων Πολέμου 3, Κολωνάκι), στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Μνήμη Κ.Π. Καβάφη, εβδομήντα πέντε χρόνια από τον θάνατό του».

Κ. Π. Καβάφης

ΣΚΛΗΡΉ ΕΠΙΚΑΙΡΌΤΗΤΑ

Δεκέμβρης ‘08

Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κρήτη, Βόλος, Γιάννενα, Κέρκυρα ...Ελλάδα

Η νέα γενιά ζει μέσα στην ανασφάλεια και την απόγνωση. Πνιχτές οι φωνές των νέων χρόνια τώρα δεν κατάφεραν να γίνουν συνειδητοποιημένος λόγος. Η αμφισβήτηση έγινε οργή, οι «αστραπές αλωνίζουν τα νιάτα», όπως γράφει στην Αμοργό του ο Νίκος Γκάτσος, κι εμείς ελπίζουμε να βρουν οι πνιχτές φωνές δίοδο και να μπορέσουν επιτέλους να ακουστούν.

Εμείς οι εκπαιδευτικοί, οι καλλιτέχνες, οι γονείς, οι πολίτες που δουλεύουμε και ζούμε κοντά στους νέους, ας βρούμε τους τρόπους εκείνους που είναι απαραίτητοι για να εκπληρωθεί η πρωταρχική μας υποχρέωση απέναντί τους: η εμψύχωσή τους, ώστε να μπορέσουν να αρθρώσουν λόγο δημιουργικό, λόγο δυνατό, λόγο που θα εκφράζει τις ελπίδες και τα όνειρά τους.

Και σε καιρούς όπως οι σημερινοί, παρά τις ασφυκτικές συνθήκες της ζωής μας και του σχολείου, ας εστιάσουμε σε αυτό και μόνο σε αυτό που είναι δικαίωμα και ευθύνη μας: ας ενώσουμε τις φωνές μας και ας διεκδικήσουμε όλοι με θάρρος κι επιμονή έναν κόσμο χωρίς βία και κατάχρηση εξουσίας, με κοινωνική δικαιοσύνη και τις ίδιες δυνατότητες για όλους.

O ευτελισμός της πολιτικής ζωής και η επικράτηση αμφίβολων κοινωνικοπολιτικών και οικονομικών πρακτικών χρόνια τώρα συσσώρευσε αυτή την ανασφάλεια και απόγνωση και των νέων αλλά και τη δική μας.

Αλλεπάλληλα «γιατί» μάς απευθύνονται από τα παιδιά και τους νέους καθημερινά για τον κόσμο που τους κληροδοτούμε. Η ώρα της σιωπής έχει τελειώσει. Ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί να βαδίσουμε δημιουργικά προς έναν ανθρώπινο κόσμο. Ας προστατέψουμε τις ζωές και τα όνειρα των παιδιών μας.

Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση

Το όνειρο στο κύμα

«ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ» Αλ. Παπαδιαμάντης

(επιμέλεια Κώστας Μακρής)

Ομωνυμία κοριτσιού και κατσίκας

Η ομωνυμία (δύο διαφορετικά νοήματα αντιστοιχούν σε ενιαία φωνητική πραγματικότητα) κοριτσιού και κατσίκας περιπλέκει τη σχετικά απλή υπόθεση του διηγήματος. Επειδή όμως η ομωνυμία πηγάζει από τον ίδιο τον ήρωα (δηλ. ο ήρωας «βαφτίζει» την κατσίκα με το όνομα της κοπέλας) και βασίζεται στην κατά τη γνώμη του εξωτερική ομοιότητα των δύο αντικειμένων αναφοράς, οδηγεί σε μια – κατά κάποιο τρόπο- συνωνυμία: η Μοσχούλα- κόρη και η Μοσχούλα- κατσίκα συμφύρονται στη συνείδηση του βοσκού και η μια υποκαθιστά την άλλη. Υποκατάσταση: επειδή γι’ αυτόν η Μοσχούλα- κόρη αποτελεί «άπιαστο» όνειρο, την υποκαθιστά με την κατσίκα που γίνεται όμως δέκτης της αγάπης, της στοργής και της φροντίδας του. Η απώλεια της κατσίκας, στην αρχή του διηγήματος, γίνεται αφορμή για την πρώτη συνομιλία των δύο νέων: πίσω από τα λόγια της Μοσχούλας κρύβεται η πρόκληση και η γυναικεία πονηριά, ενώ τα λόγια του βοσκού δηλώνουν μια καλυμμένη ερωτική επιθυμία, επιθυμία που δεν εξωτερικεύεται – τουλάχιστον στην αρχή – λόγω του εγωισμού αλλά και της εφηβικής αμηχανίας και αιδημοσύνης του νέου. Η υποκατάσταση όμως είναι ανέφικτη, αφού, μάλλον, οι διαφορές είναι περισσότερες από τις ομοιότητες. Αυτό που ξεκίνησε ως ανώδυνη υποκατάσταση προχωρεί σε αντικατάσταση που γίνεται όλο και πιο επίπονη μιας και προβάλλει επιτακτικά το αίτημα της επιλογής.

Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση του αφηγητή με τη φύση;

Η σχέση που αναπτύσσει ο αφηγητής με τη φύση είναι ρομαντικής υφής, η φύση δηλαδή δεν είναι απλώς αντικείμενο θαυμασμού, αλλά αποκτάει διαστάσεις συμβόλου, συμβόλου ελευθερίας και ευτυχίας, αγνότητας και καλοσύνης. Ο αφηγητής όταν ήταν ακόμη «φυσικός» άνθρωπος, προτού αλλοιωθεί από τις συμβάσεις της οργανω- μένης κοινωνίας, ένιωθε, χωρίς να μπορεί να εξηγήσει (τότε τουλάχιστον) το γιατί, ευτυχισμένος και πλήρης («χωρίς να το ηξεύρω, ήμην ευτυχής»). Θα λέγαμε πως ο αφηγητής φτάνει στο σημείο να ταυτιστεί, να ενωθεί με το φυσικό κόσμο («εφαινόμην κ’ εγώ ως να είχα μεγάλην συγγένειαν με τους δύο τούτους ανέμους, οι οποίοι ανέμιζαν τα μαλλιά μου, και τα έκαμναν να είναι σγουρά όπως οι θάμνοι κ’ οι αγριελαίαι» «ησθανόμην γλύκαν, μαγείαν άφατον, εφανταζόμην τον εαυτόν μου ως να ήμην εν με το κύμα, ως να μετείχον της φύσεως αυτού»). Η ταύτιση, η «ερωτική» ένωση με τη φύση δηλώνεται εμφαντικά με την επίμονη χρήση της κτητικής αντωνυμίας («το κατάμερον…ήτον ιδικόν μου…η ακτή μου…όλα εκείνα ήσαν ιδικά μου, ο βράχος ο δικός μου… , τα βουνά μου»). Στα παραπάνω παραδείγματα η κτητική αντωνυμία δε δηλώνει κτήση, αλλά περιγράφει τη σχέση του ήρωα με τα πράγματα του κόσμου, επιτείνει τη συνάφεια και την ενότητα του ήρωα με τη φύση, όχι μέσω νομικών διαδικασιών, αλλά μέσω του συναισθήματος. Η συναισθηματική σχέση μεταξύ του νέου ανθρώπου και της φύσης σ’ έναν ενιαίο κόσμο που αγνοεί τη χρονική φθορά, συνυποδηλώνει την αλλοτινή χωρίς όρια ελευθερία. Η παιδική ηλικία παρουσιάζεται ως σύμβολο της ευτυχίας και η συνάφεια ανθρώπου-ήρωα ως σύμβολο της προπτωτικής κατάστασης του ανθρώπου. Με λίγα λόγια βρισκόμαστε σ’ ένα παραδεισένιο περιβάλλον (ουτοπικό / ρομαντικό) που γίνεται ρεαλιστικό, επειδή αντιπαρατίθεται πρώτα με το νόμο (αγροφύλακες) και ύστερα με την ιδιοκτησία (κτήμα του κυρ Μόσχου). Ο νόμος της πόλης αποτιμάται ειρωνικά από το δικηγόρο-αφηγητή ως πρόφαση προκειμένου να επιβληθεί η προσωπική βούληση και το δίκαιο του ισχυρότερου. Εξάλλου, η περίπτωση του κυρ Μόσχου συμβολοποιεί τη διαφορά ανάμεσα στην προπτωτική κυριαρχία και τη μεταπτωτική ιδιοκτησία. Η πρώτη προϋποθέτει ελευθερία, αυτάρκεια και ποιμενική ησυχία, ενώ η δεύτερη υποσημαίνει περιουσία, περίφραξη, «χωριστόν… βασίλειον».

Το θέμα του σκοινιού.

Η ευκαιριακή και στιγμιαία επαφή του βοσκού με το αγαπημένο σώμα της Μοσχούλας , που για χρόνια μετά ταλαιπωρεί τη μνήμη του, έχει για το νεαρό βοσκό και το τίμημά της. Η αγαπημένη του κατσίκα, όσο αυτός βρισκόταν στη θάλασσα, πνίγηκε με το σκοινί που ήταν δεμένη. Το σκοινί αυτό σαν μίτος της Αριάδνης μοιάζει να διαπερνά όλη την ιστορία, δηλαδή το σκοινί ως περιορισμός, ως καταναγκασμός και ως όριο ελευθερίας επανέρχεται τουλάχιστον τρεις φορές στο ίδιο διήγημα. Ο συγγραφέας παρομοιάζει τον εαυτό του με τη μίζερη ζωή που διάγει ως υπάλληλος στην Αθήνα, σαν σκυλί δεμένο με κοντό σκοινί στην αυλή του αφέντη του που δεν μπορεί να κινηθεί έξω από τη μικρή ακτίνα που διαγράφει το σκοινί.

Γλώσσα και ύφος του διηγήματος

Η χρήση της γλώσσας διαμορφώνει και το ύφος του διηγήματος, που χαρακτηρίζεται από την αμεσότητα, την ακρίβεια, την απροσποίητη έκφραση και τη φυσικότητα, τη ρεαλιστική απόδοση καταστάσεων και χαρακτήρων, την αληθοφάνεια και την πειστικότητα, αλλά και την υπαινικτικότητα (παρασιωπήσεις), το χιούμορ και την ειρωνεία. Αφηγηματική άνεση λοιπόν, περιγραφική δεινότητα, ρεαλιστική απεικόνιση, αλλά και ποιητική ατμόσφαιρα είναι τα βασικά γνωρίσματα του ύφους στο συγκεκριμένο διήγημα.

Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι εντελώς προσωπική. Αποτελείται από ένα κράμα καθαρεύουσας-εκκλησιαστικής (στα κείμενά του υπάρχουν ακόμη και αυτούσια εκκλησιαστικά ρητά) δημοτικής και ιδιωματισμών (της Σκιάθου). Οι διάφορες γλωσσικές μορφές πάντως δε χρησιμοποιούνται αδιάκριτα, αλλά παρουσιάζουν αναβαθμούς: α) στις περιγραφές και τις λυρικές παρεκβάσεις συναντάται η αμιγής καθαρεύουσα (παλαιότερη λογοτεχνική παράδοση και εκκλησιαστική).

β) στην αφήγηση χρησιμοποιείται η καθαρεύουσα με πρόσμειξη στοιχείων της δημοτικής (προσωπικό ύφος).

γ) στους διαλόγους αποτυπώνεται σχεδόν φωτογραφικά η ομιλούμενη λαϊκή γλώσσα μαζί με ιδιωματισμούς (αίσθημα προφορικού λόγου, φυσικότητα διαλόγων).

Αξιοσημείωτα είναι ακόμα:

1. ο γλωσσικός πλούτος των διηγημάτων με αθησαύριστες ή επινοημένες λέξεις

2. η περίεργη τοποθέτηση του επιθέτου μετά το ουσιαστικό

3. το αίσθημα της ακριβολογίας (κυρίως με τη χρήση της καθαρεύουσας)

4. η επίδραση των συντακτικών προτύπων της Αρχαίας Ελληνικής και της Γαλλικής γλώσσας.

Η λογοτεχνία στο θέατρο

Το Αμάρτημα της Μητρός μου, στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν

20/10/2008 - 21:15 - 20/12/2008 - 22:15

«Το Αμάρτημα της Μητρός μου» του Γεωργίου Βιζυηνού, σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη, με τον Ηλία Λογοθέτη στον πρωταγωνιστικό ρόλο παρουσιάζει για δεύτερη χρονιά από τις 20 Οκτωβρίου 2008 το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν.

Η παράσταση είναι μια ποιητική θεατρική αφήγηση, που παράλληλα με την εξέλιξη της πλοκής, επιχειρεί να αναδείξει τη γοητεία της γλώσσας, τη λεπτότητα των αισθημάτων και τις αποχρώσεις των χαρακτήρων του Βιζυηνού.

Σκηνοθεσία: Κωστής Καπελώνης

Σκηνογραφία: Νίκος Αλεξίου

Μουσική: Σταύρος Σιόλας

Παίζουν:Ηλίας Λογοθέτης, Μαρία Ζαχαρή, Κώστας Βελέντζας, Εύα Οικονόμου, Βάλια Παπακωνσταντίνου, Διονύσης Κλάδης, Ορφέας Χατζηδημητρίου.

Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν :Υπόγειο - Πεσμαζόγλου

Ημέρες και ώρες παραστάσεων : Δευτέρα και Τρίτη, 21:15 - Τετάρτη και Κυριακή, 22.15

Γεώργιος Βιζυηνός-Το αμάρτημα της μητρός μου

Ο ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ

Γεώργιος Βιζυηνός

Το διήγημα Το αμάρτημα της μητρός μου δημοσιεύτηκε πρώτα στο Παρίσι, στο περιοδικό La Nouvelle Revue της Juliette Lamber-Adam στο τεύχος Μαρτίου – Απριλίου 1883 (σ. 632-653) και στην Αθήνα στην Εστία σε δύο συνέχειες (10 / 17 Απριλίου 1883). Ο Ι. Παπακώστας (http://tovima.dolnet.gr/) αναφέρει για αυτή την επιλογή του Βιζυηνού: «Η απόφαση όμως του Βιζυηνού να δει το (πρώτο) διήγημά του δημοσιευμένο πρώτα σε ευρωπαϊκό περιοδικό και κατόπιν σε ελληνικό προκαλεί ερώτημα. Το ερώτημα είναι αν η επιθυμία του αυτή προερχόταν από κάποια τάση επίδειξης ή συνδέεται με την πικρία που σίγουρα θα είχε δοκιμάσει για τον υποτιμητικό τρόπο με τον οποίο τον είχαν αντιμετωπίσει κατά το ολιγόμηνο χρονικό διάστημα της παραμονής του στην Αθήνα το 1882, οπότε του προσάπτονταν κολακεία, παρασιτία, χυδαιότητα, γελοιότητες και μάλιστα σε ανώνυμα δημοσιεύματα.»



Ανάλυση

Το αμάρτημα της μητρός μου είναι ένα εξαιρετικό ηθογραφικό και ψυχογραφικό έργο, από τα πιο αξιόλογα κείμενα της λογοτεχνίας μας, με έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο: κεντρικό πρόσωπο είναι η μητέρα του συγγραφέα - αφηγητή, ενώ ο ίδιος είναι συμπρωταγωνιστής. Το έργο αναφέρεται στις απελπισμένες αλλά μάταιες προσπάθειες της χήρας μητέρας του συγγραφέα να σώσει την άρρωστη κόρη της, η οποία τελικά πέθανε, και στην υιοθεσία διαδοχικά δύο άλλων κοριτσιών. Κατά βάθος όλες αυτές οι προσπάθειες απέρρεαν από τις ενοχές που τη βασάνιζαν, επειδή η ίδια είχε καταπλακώσει άθελά της στον ύπνο της ένα από τα παιδιά της (το μοναδικό τότε κοριτσάκι της, που ήταν βρέφος) και είχαν ως στόχο την εξιλέωσή της και την αναπλήρωση του τραγικού κενού. Αρχικά ο συγγραφέας μας παρουσιάζει τα κύρια πρόσωπα του έργου, την Αννιώ, τη μοναδική αδερφή του, η οποία είναι άρρωστη, και τη χήρα μητέρα τους, η οποία είναι προσηλωμένη σ’ αυτήν και παραμελεί τα τρία αγόρια της. Η αρρώστια της Αννιώς επιδεινώνεται και η μητέρα μετέρχεται μάταια κάθε τρόπο και μέσο για τη θεραπεία της κόρης της: φάρμακα, βότανα, φυλακτά, ξόρκια, ευχολόγια. Δυστυχώς η Αννιώ πεθαίνει και η μητέρα υιοθετεί μια ψυχοκόρη, που τη μεγαλώνει με υπερβολική στοργή και την παντρεύει, για να υιοθετήσει στη συνέχεια ένα άλλο κοριτσάκι, πολύ μικρό κάτι που προξενεί την έντονη αντίδραση των δύο αγοριών (ο αφηγητής έχει φύγει στην ξενιτιά). Ο Γιωργής (ο αφηγητής) επιστρέφει από τα ξένα και αντιδρά και αυτός για την νέα υιοθεσία του κοριτσιού, όμως η μητέρα αποφασίζει να του αποκαλύψει κρυφά το τρομερό μυστικό της: η εμμονή της για υιοθεσία κοριτσιών οφείλεται σε ένα τραγικό γεγονός, για το οποίο νιώθει τύψεις εδώ και χρόνια. Στο παρελθόν είχε αποκτήσει ένα άλλο κοριτσάκι, που το είχε καταπλακώσει άθελά της στον ύπνο της και το πρωί το βρήκε νεκρό (εδώ λύνεται και η απορία του αναγνώστη για τον τίτλο του διηγήματος). Ο Γιωργής μπορεί τώρα να ερμηνεύσει πολλές ανεξήγητες ως τότε ενέργειες της μητέρας του, την οποία προσπαθεί να ανακουφίσει εξηγώντας της ότι επρόκειτο για δυστύχημα. Μετά την επιστροφή του αφηγητή στην Πόλη, με την ευκαιρία μιας επίσκεψης της μητέρας του εκεί, την πήγε στον πατριάρχη, ο οποίος την εξομολόγησε και της έδωσε συγχώρεση για το παλιό της «αμάρτημα». Όμως η μητέρα, και αν ακόμα απέβαλε το φόβο της θείας τιμωρίας, έμεινε με τις τύψεις και τον πόνο στην καρδιά λέγοντας χαρακτηριστικά: ο πατριάρχης ..συγχωρνά ταις αμαρτίαις όλου του κόσμου. Μα, τι να σε πω! Είναι καλόγερος. Δεν έκαμε παιδιά, για να μπορεί να γνωρίση, τι πράγμα είναι το να σκοτώση κανείς το ίδιο το παιδί του! Έτσι λιτά κλείνει το διήγημα, με τα δάκρυα της μητέρας και τη σιωπή του Γιωργή...





Παράθεμα για το έργο



«Υπάρχει η ζέστα του υποκειμενικού στοιχείου στο Αμάρτημα της μητρός μου, καθώς η αφήγηση μας δίνεται ως ανάμνηση του συγγραφέα. Ένα οικογενειακό δράμα εξιστορεί στο διήγημα αυτό ο Βιζυηνός, με γνώ­ση της ψυχής και με αφηγηματική τέχνη. Από την αφήγηση δεν λείπουν ακόμα, εδώ κι εκεί, η ειρωνεία, η χάρη, το χιούμορ. Το θέμα είναι απλό, τα πρόσωπα λίγα: κυρίως η μητέρα και ο αφηγητής. Ωστόσο η επιμονή του συγγραφέα στον εσωτερικό κόσμο, η σωστή περιγραφή και απόδοση του ψυχικού δράματος της μητέρας, της Δεσποινιώς της Μιχαλιέσσας, η ηθική δοκιμασία της από τη συναίσθηση του αμαρτήματός της, υψώνουν το θέμα και το διήγημα σ’ ένα άλλο επίπεδο - όχι απλώς ρεαλιστικό. Γιατί όλα στο Αμάρτημα της μητρός μου υπηρετούν τον μέσα κόσμο, την αγωνία και το βάθος της ψυχής, τη συγκρατημένη έκφραση του πόνου της μητέρας. Έπει­τα οι σχέσεις ανάμεσα στα πρόσωπα του διηγήματος είναι τόσο αληθινές, τόσο φυσικές, τόσο συγκινητικά και ουσιαστικά δοσμένες, ώστε το δράμα να υποβάλλεται αβίαστα, με ισορροπία και με μέτρο, χωρίς ακρότητες ή υπερβολές. Η πλαστική δύναμη του Βιζυηνού διακρίνεται επίσης εδώ: τα πρόσωπά του, και ιδίως η μητέρα, ζωντανεύουν θαυμάσια, μέσα σε λίγες γραμμές, ανάμεσα από ένα διάλογο που μπορεί και μας δίνει πάντα το καί­ριο - ό,τι αποκαλύπτει μια πτυχή της ψυχής. Η ευαισθησία του συγγραφέα συλλαμβάνει και τις παραμικρότερες κυμάνσεις της εσωτερικής ζωής, και η πλαστική και η αφηγηματική του ικανότητα τις μορφοποιούν και τις δικαιώνουν πεζογραφικά, κερδίζοντας και γοητεύοντας τον αναγνώστη. Το αμάρτημα της μητρός μου είναι ένα διήγημα με ζεστά συναισθήματα και πάθη, με ανθρωπιά και τρυφερότητα. Η τάση της μητέρας να υιοθετεί ολοένα μικρά κορίτσια δεν παρουσιάζεται ως έμμονη ιδέα, όπως γράφουν ο Αντώνης Γιαλούρης και ο Άλκης Θρύλος, δεν είναι δηλαδή απλή ιδιο­τροπία ή ψυχική ιδιομορφία ούτε «μονομανίας αποτέλεσμα», αλλά βαθύτατη ανάγκη της ψυχής».

Σαχίνη Α., «Το διήγημα του Γ. Βιζυηνού», Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Περίοδος Α΄, 1968, Τόμος Ι΄, σ. 346-347.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος..

χρόνια Πολλά

Μύρια όσα καλά και ακόμα παραπάνω: Υγεία , ευτυχία, πρόοδο πάσης φύσεως.......
Αθηνά

Εικονομαχία

Καβάφης

Καλή χρονιά!

Επιστροφή και πάλι στα καθήκοντά μας!
Ξεκουραστήκαμε αρκετά, ήρθε η ώρα να εργαστούμε...
Το καλοκαίρι μακρύ και όμορφο μας έδωσε διάθεση να ξεκινήσουμε πάλι.
Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε λίγο πιο ευχάριστα τα σχολειά μας.

Κλείσιμο του σεμιναρίου με εργασία αλλά και με χαρά!

Σενάριο για το παιχνίδι- 1η προσπάθεια

Το παιχνίδι χθες και σήμερα

1. Ταυτότητα του Σεναρίου

Τίτλος: «Το ελληνικό παιχνίδι χθες και σήμερα»

Διδακτικά αντικείμενα: Νεοελληνική γλώσσα Α Γυμνασίου, ενότητα 6η «Οι δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου»

Χρονική διάρκεια: 3 ώρες

Σύντομη περιγραφή: Η αφόρμηση δίνεται από τη διαθεματική δραστηριότητα που υπάρχει -στο τέλος της 6ης ενότητας του βιβλίου της Γλώσσας της Α Γυμνασίου. Στο βιβλίο προτείνεται η εργασία «Από τα πήλινα παιχνίδια της αρχαιότητας στα σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια». Γενικός στόχος του σεναρίου είναι να κατανοηθεί καλύτερα η θεματική της ενότητας και να ανατρέξει ο μαθητής σε πηγές που αφορούν στο παιχνίδι και τη σημασία του για τη ζωή και την ανάπλαση του ανθρώπου.

Στόχοι – σκεπτικό

• Να καταφανεί ο ουσιαστικός ρόλος του παιχνιδιού σε κάθε εποχή το παιδί
• Να κατανοηθεί η σημασία του παιχνιδιού σε διάφορες ιστορικές περιόδους και να εξεταστεί ησυνέχεια ανά τους αιώνες.
  
• Να διερευνηθεί αν τελικά υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στα παιχνίδια της κάθε ιστορικής περιόδου και αν τα παιχνίδια έχουν μείνει στους αιώνες ίδια ή αν έχουν αναδιαμορφωθεί

• Να συζητηθεί αν η κάθε εποχή έχει τους δικούς της κώδικες στο παιχνίδι και να εξεταστούν οι συνέπειες του παιχνιδιού για τη δημιουργική ή μη ανάπτυξη των παιδιών

• Να καταδειχθεί η ανάγκη των ατόμων να κρατήσουν στη μνήμη τους τις στιγμές του παιχνιδιού και της σκόλης

• Να ασκηθούν οι μαθητές στην περιγραφή και να επιχειρήσουν να προσεγγίσουν κριτικά το παιχνίδι

• Να ασκηθούν στο γραπτό λόγο κατανοώντας ότι ένα κείμενο επιδέχεται σταδιακές αλλαγές και βελτιώσεις

• Να εργαστούν οι μαθητές ομαδικά και συνεργατικά

• Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την τεχνολογία στο πλαίσιο ενός φιλολογικού μαθήματος

• Να ασκηθούν στην αναζήτηση σε ένα συγκεκριμένο λογισμικό και στην κριτική αξιοποίηση της πληροφορίας στο διαδίκτυο

• Να καλλιεργήσουν δεξιότητες και κριτική σκέψη στα πλαίσια του ψηφιακού γραμματισμού

Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης

Το σκεπτικό της διδακτικής παρέμβασης

ΠAIZOYME ένα παιχνίδι; Nα, ότι σχεδόν δεν χρειαζόμαστε ορισμούς για να συνεννοηθούμε ότι παιχνίδι είναι πράξη για ευχαρίστηση και ψυχαγωγία και αντικείμενο που χρησιμεύει για ευχαρίστηση και ψυχαγωγία; Kαι, ακόμη, για να συνεχιστεί το παιχνίδι μας, ότι η συγκεκριμένη λέξη σχετίζεται με τη λέξη παιδί και άρα και με την παιδία, δηλαδή την παιδική ηλικία και το παιδαριώδες του τρόπου, με τη λέξη παιδιά, δηλαδή το σκώμα, την αστειότητα, το παιχνίδισμα, την ψευδαίσθηση, αλλά και με τη λέξη παιδεία δηλαδή την άσκηση, την ανατροφή, την εκπαίδευση, την περιποίηση, τη μόρφωση και, άρα, με τον πολιτισμό ως τρόπο ζωής που μαθαίνεται με το παράδειγμα και την πράξη ;
Το παιχνίδι ανταποκρίνεται στην ανάγκη των ανθρώπων για διασκέδαση και ψυχαγωγία από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής τους. Πολύ συχνά συνδυάζει την χαρά με την σωματική άσκηση (ομαδικά αγωνίσματα και ατομικά αγωνίσματα). Άλλες φορές συνδυάζεται με την νοητική άσκηση. Υπάρχουν τέλος και τα παιχνίδια που ως κυρίως στόχο έχουν τη διασκέδαση, ενώ φυσικά παράλληλα ανταποκρίνονται και σε άλλες ανάγκες (βελτιώνουν τα αντανακλαστικά, τρέφουν το μητρικό ένστικτο κ.ο.κ.). Σε αυτά ανήκουν παραδοσιακά παιχνίδια όπως κούκλες, στρατιωτάκια αλλά και βέβαια πιο άλλα σύγχρονα όπως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Η πορεία του παιχνιδιού και η ανάγκη του ανθρώπου να διατηρήσει το παιγνιώδες της φύσης του για να διατηρήσει και τη νεότητά του είναι στοιχεία που αναδεικνύουν τη σημαντικότητα της μελέτης αυτής της θεματικής ενότητας. Το πολύ ενδιαφέρον που θα μπορούσε να καταδειχτεί είναι από ποιους παράγοντες επηρεάζεται ο τρόπος με τον οποίο παίζουν τα παιδιά και τι μαρτυρά το παιχνίδι για την κάθε εποχή.

Μέσα διδασκαλίας

Χρησιμοποιούμε το λογισμικό Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος
Το διαδίκτυο
Τον επεξεργαστή κειμένου
Το λογισμικό παρουσίασης (Ανάλογα με την εξοικείωση των μαθητών με ΤΠΕ)

Ρόλος του διδάσκοντα:

Ο ρόλος του διδάσκοντα αφού εγκαταστήσει το λογισμικό σε κάθε υπολογιστή και εξηγήσει τον τρόπο που λειτουργεί, είναι καθοδηγητικός.

Ρόλοι των μαθητών:

Οι μαθητές χωρίζονται σε τρεις ομάδες ανάλογα με τα σενάρια και τα φύλλα εργασίας. Μελετούν τις πηγές και συμπληρώνουν τα φύλλα εργασίας. Στο τέλος κάθε ομάδα παρουσιάζει τα συμπεράσματά της.

Δραστηριότητες των μαθητών

-Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 3 και αναλαμβάνουν με την καθοδήγηση του καθηγητή συγκεκριμένες εργασίες:
Ομάδα Α
-Αναζητούν στο λογισμικό «Δημόσιος και ιδιωτικός Βίος» με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού να συλλέξουν στοιχεία για τα παιχνίδια και να καταγράψουν στο φύλλο εργασίας τις απαντήσεις τους.
-Στις ιστοσελίδες http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/Olympiaki_paideia/paixnidia/paixnidia.htm και http://www.haef.gr/chilias/greek/gre/tradition/games/gam_anc.html θα δουν οι μαθητές τα παιχνίδια της αρχαιότητας που παίζονται και σήμερα
Ομάδα Β΄
-Στην ιστοσελίδα http://www.benaki.gr/index.asp?id=10103〈=gr θα περιηγηθούν στην έκθεση του Μουσείου Μπενάκη και θα περιγράψουν τα παιχνίδια που παρουσιάζονται. Μπορούν να συνδυάσουν την ιστοσελίδα με το αφιέρωμα Επτά Ημέρες και κυρίως με το άρθρο ο κόσμος του λαϊκού παιχνιδιού
Ομάδα Γ΄
-http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/Olympiaki_paideia/paixnidia/paixnidia.htm θα δουν το παιχνίδι στο Βυζάντιο, την Τουρκοκρατία και τη Νεότερη Ελλάδα. Στην ιστοσελίδα http://www.oikologos.gr/Issues/issue8.html θα διαβάσουν το σχετικό κείμενο και θα προβληματιστούν για το τι συμβαίνει σήμερα αναφορικά με το παιχνίδι.

Αξιολόγηση μαθητών

Η αξιολόγηση των μαθητών, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά ολοκλήρωση του σχεδίου μαθήματος θα πραγματοποιηθεί με κριτήριο την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά. Θα αξιολογηθούν η εργασία και συνεργασία των ομάδων στα φύλλα εργασίας, στην παρουσίαση του υλικού και στην καταγραφή του.

Κριτική

Βασικό στοιχείο του σχεδιασμού της διδακτικής παρέμβασης είναι η αποφυγή καθοδηγούμενων συμπερασμάτων και η χρήση των ΤΠΕ όχι ως συμπληρωματικό υλικό του διδακτικού βιβλίου αλλά ως ένα περιβάλλον αναζήτησης και προβληματισμού. Σκοπός είναι η αυτενέργεια των μαθητών στην επιλογή και κριτική επεξεργασία των πηγών, στόχος σημαντικός στα πλαίσια του διδακτικού αντικειμένου της γλωσσικής διδασκαλίας. Έτσι τα φύλλα εργασίας δεν περιέχουν ερωτήσεις που προϋποθέτουν απλώς μια σωστή απάντηση αλλά οδηγούν τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναζητήσουν άρθρα και να καταλήξουν στα δικά τους συμπεράσματα.
Βεβαίως για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται χρόνος και διάθεση από εκπαιδευτικούς και μαθητές, αλλά και πρόσβαση στα μέσα υλοποίησης. Είναι γνωστές οι δυσκολίες όσον αφορά την εξοικείωση των μαθητών με τους υπολογιστές, τη χρήση του εργαστηρίου πληροφορικής, την ασφυκτική πίεση του αναλυτικού προγράμματος, κλπ.

Βιβλιογραφία

-Κοτσακώστα Μ., Καρανταΐδου Στ., Μιχαλόπουλος Γ., .Σωμαράκης Σ. Το παιχνίδι στη θεωρία του Βυγκότσκι Virtual School, The sciences of Education Online, τόμος 2, τεύχος 1,
http://www.auth.gr/virtualschool/2.1/Praxis/Kotsakosta.html
-Κροντηρά Λήδα (2002). Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο, Αθήνα: Φυτράκης
-Εφημερίδα « Η καθημερινή» Επτά Ημέρες, Αφιέρωμα στο Ελληνικό Παιχνίδι 21-12-1997
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/12/21121997.pdf

Δικτυογραφία

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/12/21121997.pdf
http: //www.benaki.gr/index.asp?id=10103〈=gr
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9
http://www.tap.gr/corpsite/display/dsp_Entity.asp?CAT_ID=21
http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/Olympiaki_paideia/paixnidia/paixnidia.htm
http://utopia.duth.gr/~dm9469/istoriko.html
http://web.auth.gr/virtualschool/2.1/Praxis/Kotsakosta.html
http://www.oikologos.gr/Issues/issue8.html
http://www.unicef.gr/reports/sports.php

1ο Φύλλο Εργασίας
1.Ιδιωτικός Βίος
Περιηγηθείτε στο λογισμικό: Επιλέξτε «ιδιωτικός βίος» και επιλέξτε να περιηγηθείτε στη θεματική ενότητα «Το παιδί και ο κόσμος του» και συγκεκριμένα στα «παιχνίδια»:
Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
-Τι κέρδιζε ο μικρός Αθηναίος που κατασκεύαζε παιχνίδια μόνος του;
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Ποιος ήταν ο ρόλος των ζώων στο παιχνίδι των παιδιών;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Σε ποιες χρονικές περιόδους δώριζαν στα παιδιά τα τροχήλατα αμαξάκια στην Αρχαία Αθήνα;
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. α. Μπείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση
http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/Olympiaki_paideia/paixnidia/paixnidia.htm
Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα επιλέγοντας εσείς 10 δέκα από τα παιχνίδια που αναφέρονται στην παραπάνω ιστοσελίδα
Αρχαιότητα Σήμερα











2.β. Μπείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση
http://www.haef.gr/chilias/greek/gre/tradition/games/gam_anc.html
επιλέξτε ένα από τα παραπάνω παιχνίδια που καταγράψατε και περιγράψτε τον τρόπο με τον οποίο παιζόταν στο παρελθόν και σήμερα
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2ο Φύλλο Εργασίας
1.α. Μπείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση http://www.benaki.gr/index.asp?id=10103〈=gr. Να βρείτε τα είκοσι παιχνίδια και να προσπαθήσετε να τα ομαδοποιήσετε με βάση το χρηστικό τους ρόλο.
Α ομάδα:
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Β ομάδα:
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Γ ομάδα:
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Δ ομάδα:
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
1.β. Ποια από τα παραπάνω παιχνίδια σας φαίνονται ενδιαφέροντα και γιατί;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2.α. Να μπείτε στην παρακάτω ιστοσελίδα http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/12/21121997.pdf. στο άρθρο ο κόσμος του λαϊκού παιχνιδιού. Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:
-Ποια ήταν τα υλικά από τα οποία κατασκεύαζαν τα παιχνίδια τους τα παιδιά κατά τη χρονική περίοδο 1453-19ο αιώνα;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Ποια υλικά χρησιμοποιούσαν τα κορίτσια και ποια τα αγόρια και ποια παιχνίδια επινοούσαν;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Ποια ήταν η ιστορία της ανακατασκευής των παιχνιδιών που εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Ποιοι ήταν αυτοί που ανακατασκεύασαν τα παιχνίδια;
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Ποιο είναι το κέρδος που προκύπτει από την ανακατασκευή των παιχνιδιών τόσο για τα παιδιά αλλά και για όσα άτομα ενεπλάκησαν στην παραπάνω διαδικασία;
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3ο Φύλλο Εργασίας
1.Μπείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση
http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/Olympiaki_paideia/paixnidia/paixnidia.htm
-Να μιλήσετε για το ρόλο του παιχνιδιού στο Βυζάντιο
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Να αναφερθείτε στις συνθήκες του παιχνιδιού στην περίοδο της Τουρκοκρατίας
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-Να μιλήσετε για την εξέλιξη και το ρόλο του παιχνιδιού στα Νεότερα χρόνια
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2.α Μπείτε στο διαδίκτυο στη διεύθυνση
http://www.oikologos.gr/Issues/issue8.html. Διαβάστε το άρθρο και εντοπίστε ένα σημαντικό ζήτημα που θίγεται και αφορά στο παιχνίδι στις μέρες μας.
2.β. Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω να γράψετε ένα κείμενο στο οποίο θα προσπαθείτε να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για όλα όσα μελετήσατε. Να δώσετε έμφαση στο ρόλο του παιχνιδιού σε διάφορες ιστορικές περιόδους και στην εποχή μας. Με ποιο τρόπο μπορεί το παιχνίδι να είναι χρήσιμο και ωφέλιμο για τα παιδιά;
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Αυτοαντίληψη-Επαγγελματική ανάπτυξη

«Η αυτοαντίληψη και η σχέση της με την επαγγελματική ανάπτυξη του ανθρώπου : Η αναγκαιότητα εξέτασης του μορφώματος, στα πλαίσια των σύγχρονων κοινωνικοοικονομικών (παγκοσμιοποιημένων) εξελίξεων της Κοινωνίας της Γνώσης».


Του Δημήτρη Γ. Φράγκου

Σχολικού Συμβούλου Δημοτικής Εκπαίδευσης

Υποψ. Διδ/ρα Επιστημών της Αγωγής

στο Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Πατρών

Η ενασχόληση με την αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του, παρουσιάζει μια μακρά πορεία στο χώρο των επιστημών της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας. Τα τελευταία χρόνια, με την έκρηξη των ερευνών στο χώρο του «εαυτού», οι ερευνητές των κοινωνικών επιστημών, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, επικεντρώνονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη μελέτη της αυτοαντίληψης του ατόμου, γενικότερα, και του παιδιού ιδιαίτερα. Αναγνωρίζουν, έτσι, ως απαραίτητη προϋπόθεση της κοινωνικής προσαρμογής και της ψυχικής υγείας, το συναισθηματικό στοιχείο του αναπτυσσόμενου ανθρώπου.

Η θετική εικόνα του εαυτού, αποτελεί για το παιδί, σημαντικό στοιχείο στην καθόλου ανάπτυξή του, θεωρούμενο επιθυμητό χαρακτηριστικό «αφ’ εαυτού» και εκτιμάται ιδιαίτερα, χάρη στη δράση της ως μεσολαβούσα για ένα πλήθος επιθυμητών συμπεριφορών ( Beane, ΄80 – Hansford & Hattie, ΄82 - Φλουρής, ΄83 – Τζάνη, ΄83 - Πιντέρης, ΄85 - Φλουρής και Μασσιάλας, ΄88 κ.ά.).

Κοινή παραδοχή είναι, ότι η απόκτηση από μέρους των ατόμων και στη συγκεκριμένη περίπτωση των παιδιών, της έννοιας της αυτοαντίληψης, αποτελεί μια διαδικασία που συντελείται βαθμιαία και για μακρό χρονικό διάστημα. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η διαδικασία ολοκληρώνεται στην πρώτη παιδική ηλικία και άλλοι υποστηρίζουν πως η διαμόρφωσή της οριστικοποιείται στη διάρκεια της εφηβείας. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που θεωρούν την αυτοαντίληψη ως μια προσωπική θεωρία που υφίσταται συνεχείς αλλαγές, καθώς βρίσκεται κάτω από την επίδραση νέων πληροφοριών (Λεονταρή, ΄96).

Η έννοια και το περιεχόμενο που παίρνει «ο εαυτός» και κατά συνέπεια η αυτοαντίληψη κατά την εφηβεία και οι διάφορες προσεγγίσεις από το χώρο της ψυχολογίας, συγκλίνουν στο ότι η ηλικία αυτή είναι εκείνη κατά την οποία το άτομο διαμορφώνει την ταυτότητά του (Παρασκευόπουλος, ΄85).

Στο στάδιο αυτό, παρατηρείται μια αναδιοργάνωση της προσωπικότητας, με αφετηρία την αλλαγή της σωματικής εικόνας και την αναζήτηση ταυτότητας, με σκοπό την ένταξη του ατόμου στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν τα ενδιαφέροντά του, σε σχέση με τη συνέχιση των σπουδών του και την επιλογή καριέρας, στοχεύοντας να καθορίσει για τον εαυτό του κάποιο ρόλο, που από μόνο του επέλεξε (Λεονταρή, ΄96).

Είναι γενικότερα αποδεκτό, ότι η αυτοαντίληψη είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης διαφόρων παραγόντων, που θεωρούνται καθοριστικοί για την ανάπτυξη και τη διαμόρφωσή της. Κάθε άτομο, μέσα σ’ αυτήν την αλληλεπίδραση των παραγόντων του, εσωτερικών και εξωτερικών, δρα με το δικό του τρόπο και υποχρεώνει τους άλλους, ανάλογα με τις αντιδράσεις του, να διαμορφώσουν και τη δική τους στάση απέναντί του. Η αυτοαντίληψη, λοιπόν, διαμορφώνεται από τις πράξεις και τις αντιδράσεις των άλλων στα πλαίσια των διαπροσωπικών σχέσεων (Cooley, 1902) ή από τις παρεμβάσεις των « σημαντικών άλλων » (Rosenberg, ΄79), αλλά και από τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κατάστασης (Λεονταρή, ΄96).

Η Παιδεία και η πρακτική της έκφραση η Εκπαίδευση, ανήκει σίγουρα στους παράγοντες διαμόρφωσης της αυτοαντίληψης και των εμφανιζομένων την περίοδο αυτή διαφόρων ενδιαφερόντων, εκπαιδευτικών και επαγγελματικών. Τα βιβλία, τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα λειτουργίας, οι συνθήκες λειτουργίας του εκπαιδευτικού ιδρύματος και η γενικότερη φιλοσοφική του θεώρηση ως προς το είδος της παιδείας που θέλει να δώσει και το είδος του ανθρώπου στη δημιουργία του οποίου θέλει να συμβάλει, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο. Προκειμένου, λοιπόν, να μπορέσει να παίξει το ρόλο της σωστά, προς την κατεύθυνση αυτή, θεωρούμε ότι, είναι αναγκαία η εισαγωγή ενός νέου θεσμού στην εκπαίδευση, εκείνου της «Συμβουλευτικής - Προσανατολισμού» (Μπρούζος, ΄95).

Ο θεσμός αυτός, είναι εκείνος ο οποίος θα βοηθήσει στη δυνατότητα διαμόρφωσης συνθηκών ανάπτυξης, σωστής και ομαλής διάπλασης της αυτογνωσίας και της αυτοαντίληψης των νέων ατόμων και ταυτόχρονα, θα καθοδηγήσει σωστά τους γονείς και τους όποιους άλλους σχετικούς παράγοντες, προκειμένου να βοηθήσουν τα άτομα της ηλικίας αυτής, να αναπτύξουν τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα και να κάνουν, την ώρα των αποφάσεων, τις «σωστές επιλογές».

Σήμερα η Συμβουλευτική, σε θέματα εκπαιδευτικού και επαγγελματικού προσανατολισμού, εμφανίζεται ως «κοινή τάση» διεθνώς και μάλιστα ως μια διαρκής διαδικασία που θα πρέπει να αρχίζει από τα πρώτα σχολικά χρόνια (Κρίβας, ΄95). Και τούτο, γιατί θεωρείται «Παιδαγωγική πράξη», και ως τέτοια, δεν μπορεί να αποτελεί προσθήκη, αλλά ενσωματωμένο τμήμα της όλης παιδαγωγικής διαδικασίας.....Ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι οι τεχνολογικές καινοτομίες, σε λιγότερο από είκοσι (20) χρόνια από σήμερα, θα έχουν συμβάλλει στην αλλαγή της δομής της οικονομίας πολύ περισσότερο από ότι συνέβαλαν σωρευτικά τα προηγούμενα διακόσια (200) χρόνια. Άλλοι, οι πεσιμιστές, λένε ότι στον κόσμο του Διαδυκτίου, στην παγκοσμιοποιημένη Νέα Οικονομία, δε θα υπάρχει χώρος για αρχές όπως, η προσήλωση στην πρόοδο, η προστασία των ασθενέστερων και η βαθιά πίστη στην πραγματική Δημοκρατία. Λένε, ακόμη, ότι μαζί με τη Νέα Οικονομία, έρχεται και το τέλος της πολιτικής συμπεριφοράς των ατόμων που δίνει τη θέση της στην τεχνολογία. Θα μείνει, λένε, μόνο η ανάγκη της τεχνοκρατικής διαχείρισης.

Εμείς όμως, οι εκπαιδευτικοί και γενικότερα οι σκεπτόμενοι άνθρωποι, έχουμε έναν ιδιαίτερο ρόλο να διαδραματίσουμε, ακριβώς επειδή επιδιώκουμε και αγωνιζόμαστε, ώστε όλοι οι πολίτες να γίνονται κοινωνοί της γνώσης, να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες , να μην υπάρχουν διαχωρισμοί , να συμμετέχουν όλοι στο μέρισμα της ανάπτυξης και ευημερίας που φέρνει η Νέα Οικονομία. Γιατί στην κοινωνία της γνώσης δημιουργούνται προϋποθέσεις, όπου ο πολίτης αποκτά όχι λιγότερη, αλλά περισσότερη δύναμη, αφού η γνώση είναι ο μοχλός προόδου κι εκδημοκρατισμού της κοινωνίας.

Η επαγγελματική ανάπτυξη στον κάθε εργαζόμενο, ξεκινά από την εκπαίδευση. Δηλαδή με την πραγματική ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σε κάθε βαθμίδα εκπαιδευτικής διαδικασίας, πέρα και πάνω από τον απλό εξοπλισμό με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τη δικτύωση των σχολείων και των πανεπιστημίων αλλά και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και την παροχή εφοδίων, ώστε ο πολίτης, να είναι ικανός να διαχειρίζεται τη γνώση και την πληροφορία σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, σε μια διαρκή διαδικασία αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, όπως και εάν διαμορφώνεται αυτό. Η επαγγελματική αυτή ανάπτυξη, ως επένδυση στον εργαζόμενο, συνεπάγεται την όσο το δυνατόν καλύτερη πληροφόρησή του, για να μπορεί να επιλέγει, να προσαρμόζει και να βρίσκει το δικό του δρόμο. Συνεπάγεται, δηλαδή, την ανάπτυξη, από μέρους του, κομβικών δεξιοτήτων. Συνεπάγεται, τέλος τη δημιουργία εξειδικευμένων στελεχών...Το κεντρικό ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι : «Πώς θα επανασχεδιαστεί η Παιδεία υπό το φως των νέων απαιτήσεων».

Η παροχή της δια βίου εκπαίδευσης αποτελεί σίγουρα μια πρόκληση για τους παραδοσιακούς χώρους εκπαίδευσης. Τα μικρά εκπαιδευτικά διαλείμματα, πάνω σε αντικείμενα σχετιζόμενα με τις ανάγκες που διαμορφώνονται στον εργασιακό χώρο, επίσης,. Κυρίως όμως, τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν μπορούν να περιορίζονται στο να εκπαιδεύουν τους μαθητευόμενους στην αποθήκευση γνώσης. Οφείλουν όχι μόνο να τους μαθαίνουν πώς να αναζητούν την πληροφόρηση, αλλά και πώς να την αξιολογούν και να την αξιοποιούν. Έτσι τους καθιστούν υπεύθυνους και ελεύθερους.

Στη Νέα Οικονομία, τέλος, η αυξημένη κινητικότητα των εργαζομένων θα είναι καθοριστική για την απασχόληση. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει, επομένως, να προετοιμάζει τους εργαζόμενους, ώστε να μπορούν να αποκτήσουν τα εφόδια για να εργάζονται σε συνεχώς νέους χώρους εργασίας και να συνεργάζονται με εργαζόμενους από άλλες χώρες.

Έτσι, σ’ αυτήν την αναδιάταξη της οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμια κλίμακα, κερδισμένες είναι οι κοινωνίες που δημιουργούν και υλοποιούν ιδέες, που αξιοποιούν ευκαιρίες γρήγορα και αποτελεσματικά. Μόνιμα κερδισμένοι, όμως, είναι αυτοί που διατηρούν και ανανεώνουν το απόθεμα της εφευρετικότητας των ιδεών τους, που έχουν, δηλαδή, μια συνεχή δημιουργική παρουσία.

Πίσω, όμως, από την ικανότητα δημιουργίας, διατήρησης ή μετάδοσης της γνώσης, βρίσκεται η ουσιαστική ικανότητα δημιουργίας και διατήρησης του πλούτου. Κι επάνω στην ικανότητα αυτή, εδράζεται η παλιά δαρβινική έννοια της επιβίωσης του πιο προσαρμοσμένου, που αντικαθίσταται τώρα πια, από την ιδέα της επιβίωσης όσων κατέχουν καλύτερες πληροφορίες.

Όμως πέρα από την οικονομική διάσταση, η εκπαίδευση αποτελεί γενεσιουργό πηγή και μιας άλλης, πολύ σημαντικής κοινωνικής αξίας. Δημιουργεί, όπως ανέλυσε ο Αμάρτι Ασιέν, ο γνωστός Νομπελίστας στα έργα του, την «ελευθερία της επιλογής», το “Freedom of Choice”, που αποτελεί κορυφαία αξία για το άτομο και την κοινωνία.

Με βάση τις σκέψεις αυτές, είναι ανάγκη να σταθώ στα κεντρικά χαρακτηριστικά του νέου οικονομικού περιβάλλοντος, όπως αυτά διαμορφώνονται κάτω από την επίδραση των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης και της ραγδαίας τεχνολογικής αλλαγής και να κάνω τέσσερις γενικότερες παρατηρήσεις :

1. Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης είναι η συστηματοποιημένη, μαζική και κατευθυνόμενη σε στόχους ερευνητική, τεχνολογική και καινοτομική δραστηριότητα. Σε αντίθεση με το σποραδικό και τυχαίο χαρακτήρα της έρευνας σε παλαιότερες εποχές, η μεθοδευμένη επένδυση στην αναζήτηση συνεχώς νέων γνώσεων και ικανοτήτων μεταβάλλει με ταχύτατους ρυθμούς τα παραγωγικά συστήματα, τη θέση των οικονομικών παικτών στην αγορά, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Μια πρώτη κρίσιμη συνέπεια είναι, ότι η γνώση δεν αρκεί για τη διατήρηση είτε στο ατομικό, είτε στο μακροεπίπεδο των πλεονεκτημάτων που εξασφαλίζει η γνώση. Απαιτείται, επιπλέον, μια ειδική μορφή γνώσης που μπορεί να περιγραφεί «ως η γνώση με την οποία επιτυγχάνεται η εξέλιξη και η μετεξέλιξη της υφιστάμενης γνώσης». Η γνώση, για να παρακολουθήσει κανείς τις εξελίξεις της γνώσης, που επιτυγχάνουν άλλοι φορείς ή συστήματα και η γνώση για το πώς μετατρέπονται γνώσεις σε ικανότητες παραγωγής, απασχόλησης και ποιότητας ζωής. Αν δε γίνει κατανοητή αυτή η πολύπλοκη σχέση που συνδέει την εκπαίδευση με το παραγωγικό σύστημα και την οικονομία με την απασχόληση, δε θα γίνει κατανοητό το γιατί χώρες με φαινομενικά παραπλήσια εκπαιδευτικά συστήματα έχουν διαφορετικά επίπεδα απασχόλησης, διαφορετικά επίπεδα παραγωγικότητας και ανάπτυξης.

2. Ένα σημαντικό τμήμα των γνώσεων που παράγονται μέσα από τη διαδικασία της συστηματικής επένδυσης σε έρευνα, τεχνολογία και σε καινοτομία, αποτελεί γνώση εσωτερική στον οργανισμό που τη δημιουργεί. Δηλαδή, συνήθως, σε μια επιχείρηση ή έναν ερευνητικό οργανισμό. Κερδισμένοι, επομένως, είναι εκείνοι που καταφέρνουν να ανανεώνουν συνεχώς το απόθεμα γνώσης και πληροφοριών που υπάρχει. Κερδισμένοι είναι αυτοί, που διατηρούνται ανταγωνιστικοί, με κριτήριο τα τείχη της παγκόσμιας και όχι της εθνικής αγοράς.

3. Στη βάση όσων προανέφερα, στη σημερινή εποχή μια από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της εκπαίδευσης δεν είναι μόνον οι ίδιες οι ειδικές γνώσεις, αλλά η δημιουργία, η διάχυση και η εμπέδωση αντιλήψεων και αξιών για το τι προωθεί και τι δεν προωθεί την ανάπτυξη και τη μετεξέλιξη της κοινωνίας μας. Και,

4. Ο συνήθης τρόπος θεώρησης της εκπαίδευσης και της απασχόλησης μέσα από μια γραμμική σχέση, δεν ισχύει. Η εκπαίδευση αποτελεί αναγκαίο, αλλά, πολλές φορές, όχι και επαρκή όρο για την αύξηση της απασχόλησης. Σήμερα, κατ’ εξοχήν, ζούμε σε μια εποχή στην οποία παρά την τεράστια επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό, δεν μπορούμε ακόμη να πετύχουμε αντίστοιχα χαμηλά επίπεδα ανεργίας....Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται σήμερα στην παραγωγή, κάνουν αναγκαία μια ριζική αλλαγή σε πολλά θεσμικά στοιχεία του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως :

1. Δημιουργία θεσμικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει την εξέλιξη, τη συσσώρευση και την αξιοποίηση των νέων γνώσεων από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, σε όλες τις βαθμίδες και σε όλες τις μορφές μετάδοσης της γνώσης.

2. Ανατροπή του ιστορικά στατικού προτύπου εκπαίδευσης με την αντικατάστασή του από ένα σύστημα που θα μπορεί γρήγορα κι αποτελεσματικά να μετασχηματίζεται ώστε να μη δημιουργούνται σημαντικά γνωστικά χάσματα σε γενεές νέων, το επίπεδο ζωής των οποίων θα σφραγίζεται από την αδυναμία αυτή.

3. Δημιουργία προϋποθέσεων ώστε το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών διαδικασιών να προσαρμόζεται με ευελιξία, τόσο στην ταχύτατη πρόοδο που συντελείται στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα όσο και στον εμπλουτισμό τους με νέους τύπους γνώσης.

4. Εισαγωγή ελέγχων ποιότητας στον τρόπο λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος και συνεχή διόρθωση των ατελειών του μέσα από τη συνεχή ανατροφοδότησή του.

5. Διασφάλιση της εκπαίδευσης ως δημόσιου Μαζική εισαγωγή μηχανισμών δια βίου εκπαίδευσης και δα βίου κατάρτισης με ποιότητα και ιδιαίτερα για πληθυσμιακές ανάγκες που κινδυνεύουν από αποκλεισμό. Η εκπαίδευση σήμερα δεν είναι κάτι που μπορεί να εξαντλείται σε κάποια χρόνια μεταξύ του δωδέκατου, δέκατου όγδοου ή του εικοστού δεύτερου χρόνου της ζωής ενός νέου.

6. Σωστή ισορροπία της εκπαίδευσης στη βάση αφ’ ενός μεν των βασικών αξιών του πολιτισμού, της ιστορίας, και της κουλτούρας που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες μας αφ’ ετέρου δε των πεδίων εκείνων που εκφράζουν γνώσεις, που δημιουργούν και ενισχύουν την ανταγωνιστική ικανότητα στα δεδομένα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς....

8. Διασφάλιση της χρηματοδότησης όχι μόνο από το κράτος, αλλά και από τις επιχειρήσεις που ζητούν υψηλή ειδίκευση, νέες δεξιότητες, καταρτισμένο προσωπικό και εργαζόμενους ε συνεχώς ανανεούμενες γνώσεις....Κρίνεται απαραίτητο, να γίνει κατανοητό απ’ όλους, και ιδιαίτερα απ’ όσους έχουν την ευθύνη της χάραξης της εκπαιδευτικής πολιτικής, ότι το σχολείο, καλείται να προσφέρει μια τέτοιου είδους βοήθεια στο παιδί, ώστε, να συμβάλλει στη δημιουργία ευτυχισμένων ατόμων, μέσα σε μια ευημερούσα κοινωνία. Όμως, σ’ ένα σχολείο της στείρας γνώσης, της μετωπικής διδασκαλίας και της όποιας παραδοσιακής λειτουργίας που αναπαράγει τα ίδια πρότυπα που αυτό θέλει, αφήνει το μαθητή έξω από τα δικά του ενδιαφέροντα, που, αφού δε θα τα έχει γνωρίσει, δε θα μπορεί και να τα αναπτύξει.

Είναι ανάγκη, μέσα από τις δυνατότητες που θα του παράσχει το σχολείο, να διευρυνθούν οι γνώσεις του ατόμου με το «άνοιγμά» του προς τη ζωή και την πραγματικότητα. Και η αυτοαντίληψη, θα βοηθήσει και θα συνεργήσει, στην αλλαγή του «μελαγχολικού» όπως σωστά επισημαίνει ο Α. Σαμαράκης, σχολείου, ενσταλάζοντας στους νέους τα στοιχεία της δημιουργικότητας, της ενεργούς συμμετοχής, της διαρκούς και γόνιμης αναζήτησης και θα τους ενθαρρύνει στην αποφατική διεκδίκηση του μέλλοντός των και τη νοηματοδότηση της ζωής τους.