Κυριακή 18 Απριλίου 2010

Φτωχαίνει η σκέψη;



Aποτυπώματα-Tα αγγλικά της επιβίωσης
Tης Mαριαννας Tζιαντζη
Πληθαίνουν τα δημοσιεύματα για τα globish, τα παγκόσμια αγγλικά (global English), μια «ντεκαφεϊνέ», όπως τη χαρακτήρισαν, εκδοχή της αγγλικής γλώσσας. Η πατρότητα του όρου ανήκει σε έναν Γάλλο τεχνοκράτη, τον Ζαν-Πολ Νεριέρ, που έκανε την ιδιοφυή, μες στην αυτονόητη απλότητά της, παρατήρηση ότι οι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες, οι οποίοι δεν έχουν μητρική γλώσσα την αγγλική, συνεννοούνται μεταξύ τους πολύ καλύτερα από ό, τι με έναν γέννημα-θρέμμα Βρετανό ή Αμερικανό. Πριν από πέντε χρόνια, ο Νεριέρ επεξεργάστηκε τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες αυτών των απλοποιημένων «υπερεθνικών αγγλικών» και συνέταξε ένα λεξικό 1.500 αγγλικών λέξεων που αρκούν για εξασφαλίσουν την επικοινωνία ανάμεσα σε όλους τους μη αγγλόφωνους κατοίκους του πλανήτη μας και οι οποίοι υπολογίζονται στο 74% του παγκόσμιου πληθυσμού. Εξι μήνες αρκούν για την εκμάθηση της μεθόδου Νεριέρ: με τα δύο βιβλία τα οποία έχει γράψει ο ίδιος, με dvd ή μέσω Ιντερνετ ή κινητού.
Στα globish δεν συναντάμε σύνθετη σύνταξη, με κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, ιδιωματισμούς, λογοπαίγνια. Εδώ δεν χωρούν πολλαπλές αποχρώσεις, μεταφορές, υπαινιγμοί και αμφισημίες. Το άσπρο είναι άσπρο και το μαύρο μαύρο. Δεν πρόκειται για τη «νέα εσπεράντο», αλλά για τα αγγλικά της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, ένα εργαλείο για να κάνουμε μπίζνες στα Βαλκάνια και να συνεννοούμαστε με τον Πολωνό υδραυλικό ή τη Γεωργιανή γηροκόμο.
Τα globish υπήρχαν και προτού τα εντοπίσει ο κ. Νεριέρ, μόνο που τα έλεγαν «αγγλικά του αεροδρομίου», τα οποία στην Ελλάδα οι περισσότεροι έχουμε μάθει μέσω της τηλεόρασης, της διαφήμισης, της κατανάλωσης («πιάσε μια σος, Καλλιόπη»).
Ομως και πολλές δεκαετίες πριν από τον κ. Νεριέρ –και με εντελώς διαφορετική πρόθεση–, ο Πρίμο Λέβι είχε περιγράψει τα γερμανικά του στρατοπέδου, τα κουτσογερμανικά χάρη στα οποία, καθώς και στις γνώσεις του στη Χημεία, επέζησε στο Αουσβιτς. Τηρουμένων των αναλογιών, τα globish είναι τα αγγλικά της επιβίωσης, όχι πια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά στην παγκόσμια αγορά της εργασίας και της ψυχαγωγίας.
Τι συμβαίνει όμως όταν η επίσημη γλώσσα μιας χώρας, ακόμα και αν αυτή είναι η αγγλική, αποκτά τα χαρακτηριστικά των globish; Πριν από μια δεκαετία, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Πρίνστον μελέτησαν τα κείμενα από τις προεκλογικές ομιλίες των υποψήφιων προέδρων τεσσάρων εκλογικών αναμετρήσεων στις ΗΠΑ –του 2000, του 1992, του 1960, καθώς και του 1858– ως προς το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, τη χρήση ιστορικών αναφορών και άλλα στοιχεία. Το συμπέρασμα ήταν ότι η σύγχρονη πολιτική ρητορική είναι σχεδιασμένη ώστε να γίνεται κατανοητή από δεκάχρονα παιδιά, ενώ οι ομιλίες του Λίνκολν και του Ντάγκλας (1858) αντιστοιχούσαν στο επίπεδο κατανόησης ενός μαθητή της δευτέρας ή της τρίτης λυκείου
Οι αγγλικοί στίχοι των ελληνικών τραγουδιών που κατά καιρούς στέλνουμε στη Eurovision αποτελούν το θρίαμβο των globish. Ομως και συχνά οι ομιλίες των πολιτικών μας παραπέμπουν στα ελληνικά του νηπιαγωγείου, μοιάζουν με συρραφή από διαφημιστικά συνθήματα, που είτε μας τρομοκρατούν είτε μας προσφέρουν ρόδινες αυταπάτες. Κι εμείς πολλές φορές επιβραβεύουμε το στυλ, την ειλικρίνεια ενός πολιτικού, το πώς εκείνος «γράφει στο γυαλί», συγχέοντας το πώς νιώθουμε με το πώς σκεφτόμαστε. Κρίνουμε την τηλεοπτική του παρουσία και όχι την ουσία.
Η ίδια η γλώσσα δεν φτωχαίνει, λένε οι ειδικοί. Φτωχαίνει όμως η σκέψη ή το δημόσια προσφερόμενο υλικό για σκέψη, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνεται μια κοινωνία δύο ταχυτήτων, όχι μόνον ως προς τον υλικό αλλά και ως προς τον πνευματικό πλούτο.

1 σχόλιο:

Athina Fitili είπε...

πολύ καλό το άρθρο της Μαριάννας Τσιαντζἤ. Μου αρέσει η γραφή της , είναι πάντα εύστοχη , καυστική και άκρως ρεαλιστική. Συχνά σχολιάζει ξεδιπλώνοντας ιστορίες από τη λογοτεχνία και ξεσηκώνει μάλιστα και κάτι αραχνιασμένες σελίδες που έχουν πολλά να σου πουν.....